Wat is humor?

Humor is universeel: we lachen allemaal graag om een goede grap. Gevoel voor humor is echter niet universeel. Wat de ene persoon beschouwt als een hilarische grap, kan voor een ander als een belediging overkomen. Maar wat is humor dan precies? Van Dale definieert humor als ‘dat wat grappig is’ of ‘oog en gevoel voor wat grappig is’. En dat is precies wat humor zo lastig maakt: er is geen eenduidige formule voor. Het one-size-fits-all principe gaat hier dus niet op. Culturele verschillen, maar ook leeftijd, geslacht en opleidingsniveau zorgen voor andere opvattingen over humor. 

Arthur Berger beschrijft humor in ‘Anatomy of the joke’ (1976) als een incongruente boodschap die op een onverwacht moment tot uiting komt. Hoewel we ons over het algemeen prettiger voelen bij alles wat in de lijn der verwachtingen ligt, zorgt juist een verrassend element of een onverwachtse wending ervoor dat een goede grap een lach op het gezicht tovert en een positief gevoel opwekt. Met zo’n humoristische uiting val je op tussen de concurrenten en de vele andere uitingen waarmee een ontvanger dagelijks te maken krijgt.

Het ontvangen en verwerken van een humoristische uiting is een psychologisch proces: van het ontvangen van een stimulus, tot deze bewust registreren en vervolgens de komische aspecten daadwerkelijk als grappig beschouwen. Een proces wat binnen een mum van tijd plaatsvindt in het menselijk brein: je bepaalt (onbewust) in een split second of je iets wel of niet grappig vindt. 

Hier komt het welbekende elaboration likelihood model of persuasion (Petty & Cacioppo, 1984) om de hoek kijken. Volgens dit model zijn er twee mogelijke routes bij de vorming van een (positieve) attitude en vertoning van (gewenst) gedrag: de centrale of de perifere route. De centrale route is vooral van toepassing wanneer de elaboratie hoog is, oftewel een hoge betrokkenheid en hoge motivatie om de boodschap te verwerken. De perifere route is daarentegen van toepassing wanneer externe factoren worden gebruikt om een attitude te vormen. Dit kan van alles zijn: muziek, kleur, emotie en dus ook humor. Deze factoren worden snel en onbewust verwerkt en maken dus in een mum van tijd een positieve ofwel negatieve indruk. Dit kan bijdragen aan een positieve associatie met jouw merk of product.

Waarom is humor effectief in social media marketing?

Inspelen op emoties is al langere tijd effectief gebleken binnen marketing. Emotionele marketing wordt dan ook vaak ingezet, doordat een groot deel van (aankoop)beslissingen op basis van emoties en gevoelens genomen worden. Dat kan in de vorm van een pakkende boodschap die empathie of medeleven oproept, maar ook in humoristische vorm. Door te lachen maakt het menselijk lichaam onder andere dopamine en endorfine aan, hormonen die zorgen voor een goed gevoel. 

Humor overtuigt, houdt de aandacht vast en wordt ook op langere termijn nog herinnerd. Bovendien zorgt humor voor verbondenheid. Humorexpert professor Rod Martin beaamt dat humor zorgt voor sociale binding: de perfecte kans om je als bedrijf of merk te binden met de doelgroep. Uit eerder onderzoek is gebleken dat virale content vaak humor bevat. Hoewel viraal gaan nooit een doel op zich mag zijn, zien we dat humor helpt om de boodschap te laten plakken en een positieve associatie met jouw merk of bedrijf te creëren. Eerdere onderzoeken van Spielmann (2014) en Zhang (1996) bevestigen dat humor zorgt voor verbinding tussen het merk en de doelgroep, ook op langere termijn. 
 

Een krachtige boodschap dankzij humor

Natuurlijk kun je lukraak grappen verspreiden en moppen gaan tappen, maar het is wel van belang dat er een krachtige boodschap achter schuilt. Humor gaat veelal over de thema’s die mensen het meest bezighouden, zoals Madelijn Strick beschrijft in haar boek ‘Humor is een van de vier pijlers onder het universum’. Met humor inspelen op actualiteiten is daarom een goede strategie. Timing is hierbij key: zorg dat je op het juiste moment inhaakt en vis niet achter het net door als laatste in te haken op een nieuwswaardige gebeurtenis. Wees daarbij ook selectief. Je hoeft niet iedere inhaker aan te grijpen. Kies voor inhakers die een goede match hebben met jouw merk, product en doelgroep. Originaliteit staat voorop: je wil verrassen en opvallen. Wil je graag op een bepaald onderwerp inhaken, maar lukt het na urenlang brainstormen nog niet om met een goede grap te komen? Forceer het dan niet en ga na of een uiting met humor de beste aanpak is voor het doel dat je voor ogen hebt.

Checklist: waar moet jouw grap aan voldoen?

Zodra je een grappige post of campagne hebt bedacht, is het belangrijk om deze eerst te checken op een aantal factoren voordat je de boodschap naar buiten brengt. Het laatste wat je wil is dat een grap verkeerd valt of toch niet zo grappig blijkt als je zelf vond. Om te voorkomen dat jouw post de verkeerde snaar raakt, hebben wij een handige checklist voor je samengesteld.

1. Past de uiting bij je merk?

Sluit de grap aan bij wat je wil uitdragen met je merk? Past humor überhaupt bij je tone of voice? Zorg dat dit met elkaar in lijn is, zodat de grappige uiting binnen je strategie en branding past. 

? pic.twitter.com/smT27q9ZC2

— Alexander Klöpping (@AlexanderNL) May 13, 2019

Dit voorbeeld laat zien dat je bij jezelf moet blijven en vooral niet moet proberen jonger of anders over te komen. Deze 'poging tot' matcht totaal niet met de afzender en komt hierdoor ook niet grappig over. In tegenstelling, het roept eerder vraagtekens op. 

2. Past de uiting bij je doelgroep?

Kan jouw doelgroep de grap waarderen? Kan de content beledigend overkomen? Is de grap makkelijk te begrijpen voor de ontvangers? De grap moet in één oogopslag duidelijk zijn, waarbij een visual vaak goed van pas komt. 

Bovenstaande tweet is een duidelijk voorbeeld van hoe het niet moet. Vanzelfsprekend valt deze 'grap' niet in de smaak bij het vrouwelijke deel van de doelgroep van Burger King. 

3. Klopt de timing?

Timing is everything! Ben je nog op tijd om in te haken op de gebeurtenis? Zijn er nieuwe ontwikkelingen in het nieuws, waardoor de uiting anders kan overkomen? Check dit voordat je je post deelt. Dit is vooral van belang wanneer je vooruit plant. Tussentijdse veranderingen kunnen ervoor zorgen dat jouw uiting niet meer relevant of gepast is.

Slechte timing met als gevolg dat American Rifleman, voorstander van wapenbezit, compleet van de online radar verdween. Dit bericht werd getweet kort na een schietpartij in Colorado, waarbij 12 mensen om het leven kwamen. Een duidelijke misser vanuit American Rifleman. 

4. Is de boodschap ook geschikt voor ontvangers buiten je doelgroep?

De doelgroep is niet de enige groep ontvangers die je zult bereiken. Het is daarom ook belangrijk om rekening te houden met de rest van de ontvangers. Kunnen zij de boodschap verkeerd opvatten? Dan is je grap waarschijnlijk te risicovol en zou deze wel eens verkeerd kunnen uitpakken. 

Na de wedstrijd tussen Nederland en Mexico postte KLM het bovenstaande bericht. Dat viel minder in de smaak bij de Mexicaanse ontvangers. Na veel ophef over de stereotypering van de Mexicaanse man besloot KLM het bericht te verwijderen. 

Geslaagd voor de test?

Zodra je al deze vragen met ‘ja’ kunt beantwoorden, ben je goed op weg. Er staat je nog één laatste ding te wachten: test de grap. Vraag collega’s, vrienden of familie om hun reacties. Lachen ze om je grap? Dan zit je goed. Valt de grap minder goed in de smaak? Ga dan na waarom dit het geval is. Is de grap te gemaakt, is hij te ingewikkeld of komt jouw invalshoek niet goed over? Ook dat zijn belangrijke factoren om rekening mee te houden. Een goede grap is makkelijk te begrijpen, pakkend en origineel. Een test biedt uiteraard geen garantie tot succes. Om te zien of een grap ook daadwerkelijk aanslaat bij je doelgroep zul je soms risico moeten nemen. Ook hier is het aftasten wat wel en niet in de smaak valt. Maar onthoud: wie niet waagt, die niet wint.